Η Αλιεία  
Ιστορία.
Θαλάσσια αλιεία
Η αλιεία και η επιστημονική αλιευτική έρευνα
Τρόποι και μέσα αλιείας  
Με δίχτυ  
Μηχανότρατα  
Γρι-Γρι  
Πεζότρατα  
Νταλιάνι ή Θυννείο  
   
Η αλιεία στην Ελλάδα  

Η περισυλλογή ψαριών και άλλων υδρόβιων οργανισμών που χρησιμοποιούνται άμεσα για διατροφή ή για βιομηχανική παραγωγή ποικίλων προϊόντων. Αποτελεί τον αρχαιότερο τρόπο εκμετάλλευσης των υδάτινων πλουτοπαραγωγικών πηγών και διακρίνεται σε διάφορες κατηγορίες ανάλογα με το κριτήριο που χρησιμοποιείται (π.χ. αλιεία θαλάσσια, των γλυκών υδάτων, παράκτια, ανοικτής θάλασσας, υπερπόντια, με μηχανότρατες κ.ά.).

Οι χώρες με τη μεγαλύτερη αλιευτική παραγωγή, σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Τροφίμων (1989), είναι: η πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. με 11.310 τόνους, η Λαϊκή Κίνα με 11.220 τόνους , η Ιαπωνία με 11.175 τόνους, το Περού με 6.833 τόνους, η Χιλή με 6.454 τόνους και οι Η.Π.Α. με 5.744 τόνους. Στη χώρα μας παρά την ύπαρξη ιδιαίτερα εκτεταμένων ακτών (15.000 χλμ.) η αλιευτική παραγωγή δεν είναι πολύ μεγάλη.
 
Ιστορία. Οι προϊστορικοί άνθρωποι ως μόνες πηγές για τη διατροφή τους


Η δια Κρότων Σύλληψις Ιχθύων

 είχαν το κυνήγι και το ψάρεμα. Τα ψάρια τα έπιαναν, όταν το καλοκαίρι λιγόστευε το νερό, απομονώνοντάς τα σε μικρούς λάκκους των ποταμών και όταν οι δυνάμεις της φύσης, γκρεμίζοντας βουνά, βράχια και πάγους παγίδευαν τα ψάρια κι έτσι γίνονταν εύκολη λεία των ανθρώπων. Τα πρώτα εργαλεία ψαρικής ήταν οι πέτρες και τα κλωνάρια δέντρων, αργότερα τ' ακόντια και τα βέλη και πιο ύστερα το καμάκι. Σιγά σιγά όμως, με την εξέλιξη του ανθρώπου, εμφανίστηκε τ' αγκίστρι κατασκευασμένο από πέτρα, από κόκαλο, από ελεφαντόδοντο ή από χαλκό. Από νωρίς οι αρχαίοι Έλληνες έστρεψαν την προσοχή τους στην αλιεία και μελέτησαν τις μεθόδους της, καθώς και τις κινήσεις των ψαριών. Ο Αριστοτέλης ανυψώνει την αλιεία σε επίπεδο επιστημονικής έρευνας και διατυπώνει διάφορα τεχνολογικά και επιστημονικά
συμπεράσματα. Στα ρωμαϊκά χρόνια οι αριστοκράτες Ρωμαίοι, οι πατρίκιοι,  ακόμα κι οι αυτοκράτορες ήταν ερασιτέχνες ψαράδες. Περίφημες ήταν στην εποχή εκείνη οι πισίνες με ψάρια, που πολλές φορές τρέφονταν με σάρκες δούλων.
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους υπήρχαν τέσσερις τρόποι αλιείας: α) με αγκίστρι, β) με απόχη, γ) με πετονιά και δ) με δίχτυ. Από τον 8ο αι. και ύστερα συστηματοποιήθηκε στη Δύση η αλιεία και πήρε τη μορφή της βιοτεχνίας.

 Το εμπόριο των ψαριών αναπτύχθηκε και απέφερε σημαντικά έσοδα στους ψαράδες, στους εμπόρους και στην πόλη ή το κράτος. Την εποχή αυτή παρουσιάστηκε, για πρώτη φορά, εμποροαλιευτικός στόλος μικρών πλεούμενων που ανοίγονταν σε ανοιχτές θάλασσες.
Θαλάσσια αλιεία.
Υποδιαιρείται στην ατομική και στη βιομηχανική. Η ατομική γίνεται στις ακτές με αγκίστρι ή απόχη ή με βάρκες στα κοντινά προς τις ακτές νερά. Το ψάρεμα αποτελεί και ένα από τα ωραιότερα σπορ της εποχής μας.
Η βιομηχανική αλιεία γίνεται με τη χρήση μεγάλων μηχανοκίνητων καραβιών ή και ολόκληρων αλιευτικών στόλων. Η μηχανική αλιεία είναι συνήθως αλιεία ανοιχτών θαλασσών. Στην Ελλάδα κατά τις τελευταίες δεκαετίες, αναπτύχθηκε η ατλαντική αλιεία. Ειδικά πλοία-ψυγεία ανοίγονται στη Μεσόγειο και από το Γιβραλτάρ στον Ατλαντικό, όπου ψαρεύουν ρέγγες, σολομούς, βακαλάους και άλλα ψάρια, που, καταψυγμένα διοχετεύονται στην ελληνική και στην παγκόσμια αγορά. Για την Ελλάδα σημαντική πηγή πλούτου υπήρξε η σπογγαλιεία. Περίφημοι ήταν οι Έλληνες σπογγαλιείς (σφουγγαράδες), που έφταναν σε όλες τις άκρες της Μεσογείου.

Η αλιεία και η επιστημονική αλιευτική έρευνα. Στον καιρό του μεσοπολέμου στην Αγγλία, στον Καναδά, στις Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίστηκαν ιδρύματα αλιευτικής έρευνας. Η αλιευτική έρευνα χωρίζεται στην υδροβιολογική, στην τεχνολογική και στην οικονομική. Η βιολογική έρευνα κάθε υδρόβιου ζώου ή φυτού είναι αναγκαία, για να ρυθμιστεί ο κατάλληλος τρόπος εκμεταλλεύσεώς του. Η οικονομική έρευνα μελετάει αν συμφέρει η εκμετάλλευση και ποιοι είναι οι οικονομικότεροι τρόποι της. Η τεχνολογική μελετάει τα μέσα που θα χρησιμοποιηθούν για την εκμετάλλευση και πώς μπορούν αυτά θα τελειοποιηθούν.
Ακόμα, ερευνάται από ειδικούς πώς μπορεί ν' αυξηθεί η παραγωγικότητα των λιμνών, των ιχθυοτροφείων και των θαλασσών, με διάφορα μέσα. Από τη μέτρηση του πλαγκτού μπορούμε να καταλάβουμε πόσο αποδοτική είναι μια θαλάσσια περιοχή.
Η έρευνα για την αλιεία στράφηκε και στην ανάπτυξη των μεθόδων συσκευασίας και διατήρησης των ψαριών. Γνωστά είναι τα καταψυγμένα ψάρια, που όταν τοποθετηθούν μέσα στο νερό αποκτούν την ελαστικότητα των νωπών. Ακόμα είναι γνωστά τα κονσερβοποιημένα και τα αρμυρά παστωμένα ψάρια.

Τρόποι και μέσα αλιείας. α.) Η αλιεία με ηλεκτρισμό. Στήνονται σ' ορισμένα σημεία δίχτυα ή φράχτες. Από την αντίθετη μεριά, με αδιάκοπο ή εναλλασσόμενο ρεύμα, τα ψάρια αναγκάζονται να πάνε προς τα δίχτυα ή τα φράγματα και κει πιάνονται από τους ψαράδες.

β) Ψάρεμα με τράτα: Μικρό αλιευτικό πλοίο, συνήθως πλατύ και μεγάλης αντοχής, εφοδιασμένο με μεγάλο σάκο. Το ψάρεμα με τράτα γίνεται με μια μεγάλη συρόμενη σαγήνη (γρίπο) μακριά από την ακτή. Σαρώνει το βυθό και μαζεύει στο σάκο ότι βρίσκει.

γ) Με δίχτυα: Απλούστερος και συνηθέστερος τρόπος είναι η αλιεία με τα δίχτυα. Ανάλογα με το ψάρι που επιδιώκει να πιάσει ο ψαράς, είναι κατασκευασμένο και το δίχτυ. Αν πρόκειται, για μικρά ψάρια (σαρδέλες, μπαρμπούνια, γαρίδες κ.ά.), το δίχτυ είναι κατασκευασμένο από ψιλό νήμα κι έχει μικρές τρύπες. Αν πρόκειται για μεγάλα ψάρια, το δίχτυ είναι χοντρό και γερό και τ' ανοίγματα μεγάλα. Πάνω στο δίχτυ είναι δεμένοι φελλοί και βαρίδια. Τα δίχτυα διακρίνονται σε δίχτυα βυθού και σε δίχτυα επιφάνειας.

δ) Ψάρεμα με γρι_γρι: Όνομα αλιευτικού συγκροτήματος, το οποίο αποτελείται από ένα καΐκι που σέρνει από πίσω του 5-6 βάρκες· αυτές φέρνουν στο πίσω μέρος από μια μεγάλη λάμπα η οποία ανάβει με υγραέριο ή ασετυλίνη και δίνει πολύ δυνατό φως με το οποίο προσελκύονται τα ψάρια. Το ψάρεμα γίνεται με δίχτυα και κυρίως τη νύχτα.

ε) Η Πεζότρατα: Σήμερα έχει καταργηθεί για την μεγάλη καταστροφή που προκαλούσε στο γόνο των ψαριών.

στ) Νταλιάνι ή Θυννείο: Παλιός τρόπος ψαρέματος

Αλλες μέθοδοι:

ζ) Η αλιεία με αγκίστρι και πετονιά. Είναι η ατομική αλιεία, συνήθως ερασιτεχνών ψαράδων, που δε χρησιμοποιούν βάρκες ή άλλα μέσα για πιο συστηματικό ψάρεμα.

η) Υποβρύχια αλιεία. Στην ανάπτυξη της υποβρύχιας αλιείας οδήγησε το επιστημονικό ενδιαφέρον για την εξερεύνηση του βυθού των θαλασσών. Το ψαροτούφεκο, που χρησιμοποιείται στην υποβρύχια αλιεία, κατασκευάζεται από ένα είδος αλουμινίου για να είναι ελαφρύ. Μ' αυτό, και χρησιμοποιώντας βέλη, σκοτώνονται τα ψάρια ή τα άλλα θαλάσσια ζώα. Τα εξαρτήματα του δύτη είναι: στολή από ελαστικό που δεν τη διαπερνάει το νερό, προσωπίδα, ζώνη, μαχαίρι, βατραχοπέδιλα, μετρητής βάθους, μετρητής πίεσης, ρολόι και αναπνευστική συσκευή με πιεσμένο αέρα. Τέτοιοι αλιείς είναι οι σφουγγαράδες και οι αλιείς μαργαριταριών.

θ) Η αλιεία με το φράξιμο καλαμιών ή κλαδιών. Με καλαμένια φράγματα κατασκευάζονται παγίδες στα στόμια των ιχθυοτροφείων, χωρίς να εμποδίζεται η ροή των νερών. Έτσι τα ψάρια δεν μπορούν να διαφύγουν και πιάνονται εύκολα. Ο τρόπος αυτός αλιείας χρησιμοποιείται στα ρηχά νερά.

 
Η αλιεία στην Ελλάδα. Η αλιεία στις ελληνικές θάλασσες δεν έχει ακόμα συστηματοποιηθεί. Η παράκτια αλιεία γίνεται με βάρκες, με τράτες και ψαροπούλες, ενώ η πελαγίσια με ανεμότρατες και μηχανότρατες. Τις τελευταίες δεκαετίες άρχισε ν' αναπτύσσεται η ατλαντική αλιεία, με τη χρησιμοποίηση πλοίων - ψυγείων. Πλούσιες σε ψάρια είναι οι λιμνοθάλασσες του Πόρτο Λάγο, του Μεσολογγιού, της Λευκάδας και της Πρέβεζας, καθώς και οι κόλποι Αμβρακικός, Ευβοϊκός και Θερμαϊκός. Από τις λίμνες πλουσιότερες είναι της Πρέσπας, της Καστοριάς και του Λαγκαδά. Πολλά ιχθυοτροφεία έχουν δημιουργηθεί για την ανάπτυξη της αλιείας, καθώς και για επιστημονικά πειράματα.


Σφουγγαράδες

Περίφημα είναι τα ιχθυοτροφεία της λιμνοθάλασσας του Μεσολογγιού.
Κατά το ελληνικό Δίκαιο, απαγορεύεται αυστηρά το ψάρεμα με δυναμίτιδα, γιατί σκοτώνει κάθε μικροοργανισμό της θάλασσας.
Τα τελευταία χρόνια σημαντική αύξηση σημειώθηκε στην κατανάλωση αλιευτικών προϊόντων στην Ελλάδα.
Στη χώρα μας τα ζητήματα που αφορούν την αλιεία ρυθμίζονται από τον Αλιευτικό Κώδικα (Ν.Δ. 420/70) και από τις ρυθμίσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η κοινοτική οδηγία που ψηφίστηκε τον Σεπτέμβριο του 1991 (91/493) θεσπίζει σειρά υγειονομικών κανόνων που αφορούν την παραγωγή αλιευτικών προϊόντων και τη διάθεσή τους στην αγορά. Επίσης, προβλέπει την τήρηση συγκεκριμένων προδιαγραφών που αφορούν την αλίευση, μεταφορά, κατεργασία, μεταποίηση, κατάψυξη, τυποποίηση και αποθήκευση των αλιευτικών προϊόντων. Από το 1992 με τον Κανονισμό 3.760 η Κοινότητα έχει υιοθετήσει για την αλιεία προληπτική πολιτική, έτσι ώστε να ασκείται με μεθόδους που να εξασφαλίζουν το μέλλον της και να υπάρχει ισορροπία μεταξύ διαθέσιμων και υπαρχόντων αλιευμάτων.
Η κοινοτική αλιευτική πολιτική για τη Μεσόγειο, που ισχύει από την 1η Ιανουαρίου 1995, δίνει ιδιαίτερη σημασία στη διατήρηση και διάσωση ευαίσθητων οικοσυστημάτων και ειδών που απειλούνται από εξαφάνιση (φάλαινες, δελφίνια, χελώνες κ.ά.).