Ο Κόσμος της Θάλασσας... Ακτές

Υποδιαιρέσεις Θαλάσσιων Οργανισμών

Το πλαγκτόν
Το βένθος
Το νηκτόν
Το νευστό
Τα φύκη
Τα ψάρια
Αλλοι Οργανισμοί

Εκπρόσωποι μεγάλων θαλάσσιων Οργανισμών που απειλούνται με εξαφάνιση.

Η φώκια
Το δελφίνι
Η φάλαινα
Οι φάλαινες της Κρήτης
Η Θαλάσσια χελώνα Καρέττα - Καρέττα

Η μεσογειακή φώκια τρέφεται με ψάρια αλλά και χταπόδια και καλαμάρια. Η υπεραλίευση της θάλασσας μειώνει τα ιχθυοαποθέματα και αποτελεί μία από τις απειλές για την επιβίωση τού είδους

Η φώκια
Οι φώκιες ανήκουν σε μια ομάδα θηλαστικών, γνωστών ως πτερυγιόποδα. Τα πτερυγιόποδα είναι γενικά μεγάλου μεγέθους θηλαστικά προσαρμοσμένα σε μεγάλο Βαθμό για να ζουν στο νερό. Από τις πιο εμφανείς προσαρμογές τους, με την πρώτη ματιά, είναι το υδροδυναμικό τους σχήμα και τα τέσσερα άκρα τους, που αντί για πόδια είναι καλοσχηματισμένα πτερύγια, όπως περιγράφει πολύ πετυχημένα και το ελληνικό τους όνομα πτερυγιό-ποδα. Τα πτερυγιόποδα έχουν προέλθει, μέσα από τη διαδικασία της εξέλιξης, από κάποιον πρόγονο που ζούσε στην ξηρά και είχε σχέση με τους σημερινούς σκύλους, τις αρκούδες ή τους ασβούς που είναι μέλη μιας μεγαλύτερης ομάδας θηλαστικών που οι Βιολόγοι ονομάζουν Τάξη Σαρκοβόρων.

Σήμερα, η Ελλάδα φιλοξενεί το μεγαλύτερο πληθυσμό της μεσογειακής φώκιας, του πιο απειλούμενου με εξαφάνιση θαλάσσιου θηλαστικού της Ευρώπης.

Τα μπροστινά άκρα έχουν μετατραπεί σε θωρακικά πτερύγια, ενώ τα πίσω σε ουραία. Τα πόδια τους είναι πολύ μικρά, πλατιά στην άκρη, ενώ τα δάχτυλα ενώνονται με νηκτικές μεμβράνες. Το πρώτο και το πέμπτο δάχτυλο των πίσω ποδιών είναι ίσο ή μεγαλύτερο σε μήκος από τα υπόλοιπα.
Η ιδιομορφία αυτή τους δίνει εξαιρετικές κολυμβητικές ικανότητες, αλλά δυσχεραίνει τη μετακίνησή τους στην ξηρά. Το κεφάλι τους είναι μικρό, με ωοειδές σχήμα. Έχουν ζωηρά μάτια, ρύγχος με μουστάκια και οδοντοφυΐα όμοια με του σκύλου. Θεωρούνται πολύ έξυπνα ζώα και η φωνή τους μοιάζει με γάβγισμα. Τρέφονται με ψάρια, μαλάκια καρκινοειδή και σπάνια με φύκια. Είναι λαίμαργα ζώα και πολύ συχνά προκαλούν ζημιές στην αλιεία. Ορισμένα είδη ζουν για μεγάλο διάστημα στην ξηρά αλλά τα περισσότερα είδη βγαίνουν μόνο στην περίοδο της αναπαραγωγής. Το θηλυκό γεννά ένα μικρό ύστερα από κυοφορία 9 μηνών.
Οι φώκιες είναι διαδομένες σε ολόκληρο τον κόσμο και ζουν σε κοπάδια ή μεμονωμένα. Μεγάλα κοπάδια ζουν στις ακτές της Γροιλανδίας, του Λαμπραντόρ, της Νέας Γης, στη Νόβαγια Ζεμλιά και στη Λευκή θάλασσα. Μικρότερες ομάδες υπάρχουν στις ακτές της Αλάσκας, της Σιβηρίας και της Νότιας Αμερικής. Στη Μεσόγειο ζει το γένος φώκια ο μοναχός· στην Ελλάδα ζει κυρίως στις ακτές της Σάμου και των Βόρειων Σποράδων. Υπάρχουν ορισμένα είδη που ζουν και στα γλυκά νερά.
Οι φώκιες είναι χρησιμότατες για το δέρμα και το λίπος τους. Το δέρμα τους έχει μεγάλη αξία και το λίπος τους χρησιμοποιείται ως λιπαντικό στη βυρσοδεψία και στη σαπωνοβιομηχανία. Το πιο περιζήτητο είδος είναι η φώκια η γροιλανδική. Τα τελευταία χρόνια έχουν δημιουργηθεί φωκοτροφεία σε περιοχές της Κασπίας Θάλασσας.

Το δελφίνι

Κητώδες θηλαστικό που ζει σ' όλες τις θάλασσες, εκτός από τις πολικές. Τα δελφίνια έχουν αναπτυγμένο εγκέφαλο, είναι συνεπώς ιδιαίτερα έξυπνα ζώα

Δελφίνι σε ώρα κυνηγίου

με μιμητικές ικανότητες, και χαρακτηρίζονται από τα φιλικότατά τους αισθήματα για τον άνθρωπο.
Το μήκος του δελφινιού φτάνει στα 2-3 μ και το χρώμα του στη ράχη είναι σκούρο γκρι και άσπρο στην κοιλιά. Έχει χαρακτηριστικό μακρύ ρύγχος και πάνω στα σαγόνια του, που έχουν το ίδιο μέγεθος, έχει περίπου 100 δόντια Είναι σαρκοφάγο και τρέφεται με μικρά ψάρια (ρέγγες, σαρδέλες), καθώς και με κεφαλόποδα (σουπιές, καλαμάρια).Κολυμπά με μεγάλη ταχύτητα

και πολλές φορές συνοδεύει στο ταξίδι τους μικρά πλοία. Τα δελφίνια ζουν πολλά μαζί κοπαδιαστά. Το θηλυκό δελφίνι γεννά ένα μικρό ύστερα από εγκυμοσύνη που διαρκεί 10 μήνες και το θηλάζει. Το μικρό ζει μαζί με τη μητέρα του για αρκετά χρόνια. Το δελφίνι ήταν γνωστό από τα αρχαία χρόνια και αναφέρεται στις μυθολογίες των αρχαίων λαών. Συχνά απεικονίζεται σε παραστάσεις πάνω σε τοιχογραφίες και σε αγγεία.

.Στη χριστιανική θρησκεία το δελφίνι συμβολίζει τη μεταθανάτια ζωή. Υπάρχουν πολλά είδη δελφινιών, που διαφέρουν στο μέγεθος και στις αποχρώσεις. Στις θάλασσες της Μεσογείου υπάρχει το δελφίνι το γνήσιο ή το κοινό. Υπάρχουν και άλλα είδη, όπως ο λαγηνόρρυγχος, ο τουρσίωπας, ο γράμπος κ.λπ.

Τα δελφίνια είναι ζώα ιδιαίτερα αγαπητά και έχουν προκαλέσει το γενικότερο ενδιαφέρον των επιστημόνων για τη ζωή και την προέλευσή τους.

Είναι ευρύτερα αποδεκτό ότι οι πρόγονοι των δελφινιών αρχικά ζούσαν στο χερσαίο περιβάλλον, αλλά για λόγους επιβίωσης μετανάστευσαν στη θάλασσα. Βέβαια δεν εξελίχτηκαν σε ψάρια, γιατί σύμφωνα με την εξελικτική θεωρία η εξέλιξη των οργανισμών είναι μονόδρομη και όχι αμφίδρομη, τα θηλαστικά δηλαδή, επειδή κατατάσσονται εξελικτικά σε μεταγενέστερες μορφές ζωής σε σχέση με τους ιχθύς, δεν θα ήταν δυνατό να επιστρέψουν σε προγενέστερο στάδιο εξέλιξης. Έτσι τα δελφίνια έχουν δόντια, αναπνέουν με πνεύμονες, γεννούν και θηλάζουν τα μικρά τους κ.ά. Το αξιοπερίεργο είναι πώς καταφέρνουν και κοιμούνται, αφού κατά διαστήματα θα πρέπει να βγαίνουν στην επιφάνεια της θάλασσας για να αναπνεύσουν. Οι πολύχρονες έρευνες δύο σοβιετικών βιολόγων αποκάλυψαν τη μοναδικότητα του ύπνου των θαλάσσιων αυτών θηλαστικών. Οι Λ. Μουχαμέτοβ (L. Μukhametοv) και Α. Σούπιν (Α. Suρin) τοποθέτησαν ηλεκτρόδια στον εγκέφαλο και ραδιοπομπό στο σώμα δελφινιών και μελέτησαν το ηλεκτροεγκεφαλογράφημα που μεταδόθηκε. Τα αποτελέσματα της έρευνάς τους ανακοινώθηκαν το 1983 και έδειξαν ότι, όταν το δελφίνι κοιμάται, το ένα από τα δύο ημισφαίρια του εγκεφάλου (π.χ. το δεξί) βρίσκεται σε διαρκή εγρήγορση, προκειμένου το ζώο να εκτελέσει τις πολύπλοκες και συντονισμένες κινήσεις που απαιτούνται για να βγει στην επιφάνεια και να αναπνεύσει. Μετά από μία ώρα περίπου η κατάσταση αντιστρέφεται και το άλλο ημισφαίριο "ξυπνάει" και αναλαμβάνει την πολύπλοκη διαδικασία της αναπνοής, ενώ το δεξί "κοιμάται". Ο χαρακτηριστικός αυτός τρόπος ύπνου είναι απαραίτητος, γιατί η πλήρης μυϊκή χαλάρωση και ακινησία κατά τη διάρκεια του ύπνου θα ήταν θανατηφόρα για τα δελφίνια.
Στην Ελλάδα τα δελφίνια ήταν επικηρυγμένα!!! με υπουργική απόφαση του 1972, η οποία καταργήθηκε το 1982. Σήμερα τα περισσότερα είδη δελφινιών θεωρούνται προστατευόμενα και η αλιεία τους απαγορεύεται στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς και σε πολλές χώρες του κόσμου.

Μέχρι τα τέλη του 1991 στις ακτές της Μεσογείου βρέθηκαν 300 περίπου νεκρά δελφίνια, ενώ το Ευρωπαϊκό Ίδρυμα Κληρονομιάς της Φύσης (SΕΝ) υπολογίζει ότι ο αριθμός τους είναι 30πλάσιος. Ιστολογικές αναλύσεις φανέρωσαν χαρακτηριστικές βλάβες στον εγκέφαλο και τους πνεύμονες των νεκρών δελφινιών, οι οποίες προήλθαν από ιική λοίμωξη

Από τα προσβεβλημένα όργανα διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για έναν ιό της ομάδας mοrbilliνirus, που ονομάστηκε DΜV. Η SΕΝ κατέληξε, επίσης, στο συμπέρασμα ότι για το θάνατο των δελφινιών ευθύνεται και η μόλυνση των θαλάσσιων υδάτων από τον υδράργυρο και το ΡCΒ (πολυχλωριωμένα διφαινύλια), επειδή προκαλούν την εξασθένιση του ανοσοποιητικού τους συστήματος και έτσι δεν μπορούν να αντιμετωπίσουν τις ασθένειες. Τα πρώτα κρούσματα παρουσιάστηκαν στη Βαλέντσια της Ισπανίας, και η λοίμωξη εξαπλώθηκε με τη μορφή επιδημίας και στην υπόλοιπη Μεσόγειο. Στην Ελλάδα η επιδημία εμφανίστηκε τον Ιούλιο του 1991, όταν εντοπίστηκαν τα πρώτα κρούσματα στις ακτές της Ζακύνθου, και επεκτάθηκε λόγω μεταναστεύσεων και σε άλλες περιοχές.

Η φάλαινα

Θηλαστικό της τάξης των κητωδών, το μεγαλύτερο από τα ζώα που ζουν σήμερα στη θάλασσα. Ζει σ' όλες τις θάλασσες εκτός από τις θερμές (του Ισημερινού). Συναντάται κυρίως στο Βόρειο Παγωμένο Ωκεανό σε μικρές αγέλες (μέχρι 10 ζώα, μαζί με τα μικρά τους).

Οι φάλαινες εμφανίστηκαν πριν από 60 εκατομ. χρόνια περίπου. Η συμπεριφορά αυτών των θαλάσσιων θηλαστικών μελετάται από τους βιολόγους επί σειρά ετών. Ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Διατήρησης των

Φαλαινών Ρότζερ Πέιν ηχογράφησε το τραγούδι των φαλαινών στα βαθιά νερά της βόρειας ακτής της Δομινικανής Δημοκρατίας. Επίσης, όπως διαπιστώθηκε από διάφορες έρευνες, οι φάλαινες είναι πολυγαμικά ζώα (δηλ. ζευγαρώνουν με πολλούς συντρόφους την ίδια εποχή) και ορισμένες φορές μπορεί να είναι τρομερά βίαιες. Οι επιστήμονες σήμερα υποστηρίζουν ότι η άποψη πως οι φάλαινες έχουν υψηλό δείκτη νοημοσύνης αποτελεί υπερβολή.
Οι βιολόγοι παρακολουθούν επίσης ποια είδη φαλαινών τα τελευταία χρόνια πολλαπλασιάζονται και ποια είδη εξαφανίζονται. Όπως υπολογίζεται, ο πληθυσμός τους δεν πρέπει να ξεπερνά το 5% εκείνου που υπήρχε πριν από χρόνια.

Οι φάλαινες της Κρήτης

Φάλαινες φυσητήρες ζουν στα παράλια της Κρήτης.
Είναι ένα ενδιαφέρον είδος φάλαινας που ξεπερνά τα 12 μέτρα μήκος και βάρος 44 τόνους.
Χαρακτηριστικά του: Εκτοξεύει ψηλά υδρατμούς, όταν εκπνέει. Πηδά ψηλά έξω από το νερό και ύστερα πέφτει με πάταγο πάνω στην επιφάνεια.

Έχει χαρακτηριστική ουρά. Το πιο ενδιαφέρον χαρακτηριστικό της όμως είναι ότι παράγει συνεχώς -ακόμα και σε βάθος 2000 μέτρων- παράξενους ήχους για να συνεννοείται με τους συντρόφους της και για να προσανατολίζεται στο χώρο.
Οι φυσητήρες είναι οι ικανότεροι δύτες. Αναπνέουν αέρα, όπως και εμείς. Όμως αυτοί με μια ανάσα βουτούν μέχρι 2.000 μέτρα βάθος και κρατούν την αναπνοή τους πάνω από 1 ώρα. Μια αποικία (αρσενικά, θηλυκά και μικρά) περίπου 100 φυσητήρων έχει εντοπιστεί στο πέλαγος της νότιας Κρήτης. Παράξενο όμως είναι κάτι άλλο. Οι φάλαινες φυσητήρες ζουν και αναπαράγονται στις θάλασσες του Ισημερινού.
Τα αρσενικά, μάλιστα, μόλις μεγαλώσουν τα μικρά τους, μεταναστεύουν από τον Ισημερινό στις παγωμένες θάλασσες.

Αυτό, όμως, δεν συμβαίνει με τους φυσητήρες της Κρήτης. Διαβιούν όλοι μαζί. Ούτε για τις θάλασσες του Ισημερινού μεταναστεύουν, ούτε τα αρσενικά για τις παγωμένες θάλασσες. Φαίνεται ότι προτιμούν τις θάλασσες της Κρήτης, γιατί βρίσκουν πολύ καλές συνθήκες διαβίωσης. Οι θάλασσες εδώ είναι πολύ βαθιές, οι γκρεμοί απότομοι

και η τροφή άφθονη. Τρέφονται αποκλειστικά με πελώρια καλαμάρια του βυθού, που υπάρχουν σ' αυτές τις θάλασσες. Αυτό και άλλα κήτη (Δελφίνια, καρχαρίες) των θαλασσών μας μελετά το Ινστιτούτο Κητολογικών Ερευνών. το οποίο ενδιαφέρεται για την προστασία του ζώου, αφού ο πληθυσμός του συνεχώς συρρικνώνεται.

1. Περιγραφή. Οι φάλαινες είναι από τα πιο μεγαλόσωμα ζώα του πλανήτη, για παράδειγμα το είδος "μπλε φάλαινα" έχει μήκος σώματος 33 μέτρα και βάρος 150 τόνους.
Συνήθως όμως το μήκος της φάλαινας φτάνει τα 25 - 30 μ. και το βάρος της τους 100 περίπου τόνους. Το σώμα της σκεπάζεται με λείο μαλακό δέρμα, που έχει αραιές τρίχες. Κάτω από το δέρμα υπάρχει παχύτατο στρώμα λίπους, 40 - 50 εκ., για να προφυλάσσεται από το ψύχος. Το σώμα της καταλήγει σε μεγάλη και δυνατή ουρά, με την οποία χτυπάει το νερό και μετακινείται με ταχύτητα 15 - 20 χλμ. την ώρα. Τα μπροστινά άκρα της έχουν μεταμορφωθεί σε πτερύγια, που της χρησιμεύουν για να μετακινείται και να κρατάει την ισορροπία της. Τα πίσω άκρα είναι ατροφικά και δε φαίνονται.
Το κεφάλι της είναι ίσο με το 1/3 του σώματός της. Το στόμα της είναι πελώριο και ενώνεται με τον κορμό χωρίς λαιμό. Μπροστά τελειώνει σε ρύγχος πλατύ. Στην κορυφή του κεφαλιού έχει δυο ρουθούνια, που κλείνουν όταν βυθίζεται στο νερό. Από το μπροστινό άκρο του σαγονιού προς τον ουρανίσκο αντί για δόντια κρέμονται 300 κεράτινα ελάσματα (μπαλένες), που μοιάζουν με κρόσια. Τα μάτια της είναι μικρά και βρίσκονται στα πλάγια της πίσω σχισμής του στόματος.
Έχει πνεύμονες και γι' αυτό βγαίνει στην επιφάνεια για να αναπνέει κάθε 10 - 15 λεπτά της ώρας. Γεμίζει τότε με μερικές εισπνοές τους πνεύμονές της με αέρα και πάλι βυθίζεται. Όταν εκπνέει, τα αέρια της εκπνοής ψύχονται, υγροποιούνται και φαίνονται σαν δυο λευκές στήλες καπνού, που προδίδουν την παρουσία της στους κυνηγούς (φαλαινοθήρες).
2. Τροφή. Η φάλαινα τρέφεται με μικρά ψάρια και άλλα μικρά θαλάσσια ζώα (μαλακόστρακα, σαλιγκάρια κ.λπ.), καθώς και με τρυφερά φύκια. Όταν γεμίσει το πελώριο στόμα της, οπότε φεύγει το νερό από τις σχισμές και μένουν τα ζώα και τα φυτά.

Τα σπρώχνει με τη γλώσσα της και τα καταπίνει αμάσητα.

Η "δολοφόνος φάλαινα" Όρκα στο κυνήγι της φώκιας

3. Πολλαπλασιασμός. Η φάλαινα ζει 30-50 χρόνια και γεννάει κάθε δύο χρόνια ένα μικρό (η κυοφορία διαρκεί 11-12 μήνες).Οι νεογέννητες φάλαινες έχουν μήκος 8 - 10 μ. και ζυγίζουν 5 τόνους. Η φάλαινα γεννάει τα μικρά της κοντά στην παραλία και τα θηλάζει. Το γάλα της είναι πλούσιο σε

λευκώματα και λίπη και συμβάλλει σημαντικά στη γρήγορη ανάπτυξη του νεογνού.
4. Εχθροί. Από τα ζώα η φάλαινα δεν έχει κανένα εχθρό, γιατί κανένα δεν τολμάει να προσβάλει τόσο μεγάλο όγκο. Μόνο ο καρχαρίας τολμάει να την πλησιάσει, έρχεται κάτω από το σώμα της και κόβει κομμάτια απ' αυτό.
Οι κυριότερες απειλές για τις φάλαινες σήμερα είναι:
α) η ηχορύπανση: τα τελευταία χρόνια μελετάται πώς ο θόρυβος επηρεάζει τη συμπεριφορά των φαλαινών. Υπάρχουν ανησυχητικές ενδείξεις ότι θόρυβοι που προκαλούνται από κρουαζιερόπλοια, γεωτρύπανα, βυθοκόρους κ.ά. απομακρύνουν τις φάλαινες από τις τοποθεσίες που μεγαλώνουν τα νεογνά τους·

β) η ρύπανση: ρυπαντικές ουσίες (όπως π.χ. παρασιτοκτόνα, λιπάσματα) και διάφορα χημικά απόβλητα θεωρείται ότι αποτελούν μεγάλη απειλή για τις φάλαινες. Οι ουσίες αυτές επηρεάζουν το ανοσοποιητικό τους σύστημα και τις καθιστούν ευάλωτες σε διάφορες ασθένειες·
γ) το ανεξέλεγκτο κυνήγι της από τον άνθρωπο που την κυνηγά για τις μπαλένες, το δέρμα και το λίπος της·
δ) ο κίνδυνος να συγκρουστούν με κάποιο πλοίο ή να μπλεχτούν στα δίχτυα ψαράδων·
ε) η μείωση του στρώματος του όζοντος και οι κλιματικές αλλαγές: αποτελούν έμμεσο κίνδυνο γι' αυτές, καθώς συμβάλλουν στην

Φάλαινες στο Σφαγείο

εξαφάνιση πολλών ειδών από τα οποία τρέφονται. Το 1986 η Διεθνής Επιτροπή για την Προστασία της Φάλαινας (ΙWC) επέβαλε διεθνώς την προσωρινή παύση της φαλαινοθηρίας και τον Μάιο του 1993 ψήφισε την παράτασή της κατά ένα χρόνο.
Το 1994 η ΙWC αποφάσισε επίσης την καθιέρωση ζώνης προστασίας γύρω από την Ανταρκτική, που εκτείνεται σε επιφάνεια περίπου 28 εκατομ. τετραγωνικών χιλιομέτρων: στην περιοχή αυτή ζει περίπου το 90% όλων των φαλαινών του πλανήτη.
Παράκτιες χώρες όπως η Νορβηγία και η Ιαπωνία, επιδιώκουν την άρση του μορατόριουμ, με σκοπό την εκμετάλλευση των φαλαινών. Τον Μάιο του 1996 διάφορες περιβαλλοντικές οργανώσεις ζήτησαν από την ΙWC την παράταση απαγόρευσης της φαλαινοθηρίας για εμπορικούς σκοπούς τουλάχιστον για μισό αιώνα ακόμη.

Η Θαλάσσια χελώνα Καρέττα - Καρέττα


Ζει στη Μεσόγειο, τον Ατλαντικό, τον Ινδικό και τον Ειρηνικό Ωκεανό, έχει μήκος μεγαλύτερο από ένα μέτρο, το βάρος της φθάνει έως 150 κιλά και
τρέφεται κυρίως με μικρά ψάρια, μαλάκια και καρκινοειδή. Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού γεννά 60-150 αβγά σε διάφορες αμμώδεις παραλίες. Ο κυριότερος τόπος αναπαραγωγής της στη Μεσόγειο είναι η Ζάκυνθος και ιδιαίτερα ο κόλπος του Λαγανά.

	Η χελώνα καρέττα-καρέττα θεωρείται είδος προς εξαφάνιση και προστατεύεται από τη Σύμβαση της Βέρνης, καθώς και από τη συνθήκη CΙΤΕS για τον έλεγχο του εμπορίου ειδών απειλούμενων με εξαφάνιση. Το 1978 για πρώτη φορά οι οικολόγοι διαπίστωσαν ότι η θαλάσσια αυτή χελώνα διατρέχει κίνδυνο να εξαφανιστεί, επειδή έχει
διαταραχτεί η ισορροπία του κύκλου αναπαραγωγής της. Οι κυριότεροι λόγοι
	που προκάλεσαν τη διατάραξη αυτή είναι η τουριστική αξιοποίηση των παραλιών ωοτοκίας και διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες. Επίσης, η χελώνα καρέττα-καρέττα χρειάζεται 25-30 χρόνια για να φθάσει σε χρόνια για να φθάσει σε ηλικία αναπαραγωγής, ενώ ακόμη και με τις ιδανικότερες συνθήκες στις παραλίες ωοτοκίας μόνο

ένα στα χίλια χελωνάκια θα επιζήσει και θα φθάσει σ' αυτήν την ηλικία. Για

την προστασία της το ελληνικό κράτος έχει θεσπίσει στην περιοχή του Λαγανά τη Ζώνη Οικιστικού Ελέγχου (Ζ.Ο.Ε.), με την οποία καθορίζονται περιοχές απόλυτης και μερικής προστασίας της φύσης και περιοχές οργανωμένης και ελεγχόμενης τουριστικής ανάπτυξης.

Μουσείο Γουλανδρή

Βήματα της Καρέττα από και προς το απέραντο Γαλάζιο,Μουσείο Γουλανδρή