Δομή της Ατμόσφαιρας.
Στρώματα της Ατμόσφαιρας

 

Βγείτε έξω από το σπίτι σας και κοιτάξτε ψηλά στον ουρανό. Τι βλέπετε; Μπορεί να δείτε τον μπλε ουρανό ή όμορφα χνουδωτά σύννεφα. Τη νύχτα θα δείτε τ’ αστέρια, έναν δορυφόρο ή το ημισεληνοειδές φεγγάρι. Αυτό που δεν βλέπετε, εντούτοις, είναι η πολυπλοκότητα της ατμόσφαιράς μας.  Η ατμόσφαιρα είναι μια αεριώδης μάζα που περιβάλλει τη Γη και επιτρέπει τη ζωή του ανθρώπου και όλων των άλλων οργανισμών του ζωικού και του φυτικού βασιλείου. Τα φαινόμενα που συμβαίνουν μέσα στην ατμόσφαιρα, εκτός του ότι συμβάλλουν στη γεωλογική εξέλιξη του πλανήτη,

Εικ. 8 Πετώντας στην Στρατόσφαιρα πάνω από τις Άλπεις. Από εδώ η ατμόσφαιρα μοιάζει σαν αραιή ομίχλη

 

προσδιορίζουν το κλίμα και τις μεταβολές του πάνω στην επιφάνεια της Γης. Η ατμόσφαιρα  προφυλάσσει  τη ζωή στη γη,  κρατά τις θερμοκρασίες μέσα σε λογικές τιμές και εμποδίζει τις επιβλαβείς ακτίνες του ήλιου να φτάσουν στη γη. Ο ήλιος λάμπει στη γη όλη την ημέρα, κάθε ημέρα. Λίγη ηλιακή ενέργεια φθάνει στην ατμόσφαιρα και ανακλάται πίσω στο διάστημα. Λίγη επίσης απορροφάται από την ατμόσφαιρα και μετατρέπεται σε ενέργεια θερμότητας. Η μισή από την ηλιακή ενέργεια περνά μέσω της ατμόσφαιρας και φθάνει στη γη, όπου μετατρέπεται σε θερμότητα.
Το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειας θερμότητας ανακλάται πίσω στην ατμόσφαιρα. Το διοξείδιο του άνθρακα, όμως, που βρίσκεται στην ατμόσφαιρα και οι υδρατμοί (νέφη) εμποδίζουν ένα μεγάλο μέρος της ανακλώμενης αυτής ακτινοβολίας να διαφύγει στο διάστημα και την επανεκπέμπει στη Γη. Η θερμότητα που συγκρατείται έτσι στην ατμόσφαιρα δημιουργεί τις απαραίτητες κλιματικές συνθήκες για τη ζωή στον πλανήτη. Το φαινόμενο αυτό, που αν δεν συνέβαινε η μέση θερμοκρασία της Γης θα ήταν περίπου -18 οC, αποτελεί το "φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου" και οφείλει την ονομασία του στην ομοιότητά του ως προς τον τρόπο λειτουργίας μ’ ένα πραγματικό θερμοκήπιο, στο οποίο η θερμότητα εγκλωβίζεται με τη βοήθεια ενός διαφανούς περιβλήματος.

 


Εικ. 9 Στρώματα της Ατμόσφαιρας

Η Ατμόσφαιρα εκτείνεται σε ύψος περίπου 500  χιλιομέτρων από την επιφάνεια της γης.Όσο απομακρυνόμαστε από την επιφάνεια της γης γίνεται πιο αραιή. Με το ύψος μεταβάλλεται και θερμοκρασία που επικρατεί στην ατμόσφαιρα. Η ατμόσφαιρα έχει πέντε διαφορετικά στρώματα που καθορίζονται από τις αλλαγές στη θερμοκρασία που συμβαίνουν ανάλογα με την αύξηση του ύψους από την επιφάνεια του εδάφους: τροπόσφαιρα, στρατόσφαιρα, μεσόσφαιρα, θερμόσφαιρα και εξώσφαιρα. Επίσης δίνουν στις επιφάνειες διαχωρισμού αυτών των στρωμάτων ιδιαίτερες ονομασίες, για παράδειγμα τροπόπαυση, μεταξύ τροπόσφαιρας και στρατόσφαιρας, στρατόπαυση, μεταξύ στρατόσφαιρας και μεσόσφαιρας.

   
 

   
  Στρώματα της Ατμόσφαιρας
 


Η τροπόσφαιρα
είναι το στρώμα που βρίσκεται σε άμεση επαφή με το έδαφος και έχει μέσο πάχος 11-12 χλμ. Η πίεση του αέρα ελαττώνεται με την αύξηση του ύψους. Η θερμοκρασία μεταβάλλεται περίπου από 20°C στο έδαφος μέχρι -55°C στο ανώτερο όριο. Η τροπόσφαιρα έχει μελετηθεί περισσότερο από τα άλλα στρώματα, επειδή είναι εύκολη η έρευνά της με τα συνήθη μέσα, αλλά κυρίως διότι είναι η έδρα των μετεωρολογικών φαινομένων που απευθείας επηρεάζουν τη ζωή πάνω στη Γη. Περίπου το 95% της συνολικής μάζας του αέρα και σχεδόν όλο το νερό που υπάρχει στην ατμόσφαιρα βρίσκονται στην τροπόσφαιρα. Η ποσότητα οξυγόνου, στοιχείου βαρύτερου από το άζωτο, ελαττώνεται με το ύψος.

Η τροπόπαυση είναι η επιφάνεια ή το λεπτό στρώμα –ανύπαρκτο κάποτε– που χωρίζει την τροπόσφαιρα από τη στρατόσφαιρα· εδώ η θερμοκρασία μπορεί να φτάσει ακόμα και τους -85°C.

Στρατόσφαιρα είναι η ονομασία που έχουν δώσει στην περιοχή που περιλαμβάνεται μεταξύ των 11-12 και των 30-40 χλμ. Το όνομα αυτό προέρχεται από την κατά στρώματα διάταξη των αερίων που την αποτελούν και είναι διατεταγμένα ανάλογα με το ειδικό βάρος τους. Υπάρχουν υδρατμοί σε ελάχιστη ποσότητα και στα κατώτερα στρώματα επικρατεί το όζον (οζονόσφαιρα). Η θερμοκρασία παραμένει σχεδόν σταθερή και αρκετά κάτω από το μηδέν σε ολόκληρο το πάχος του στρώματος· αυτή η διανομή των θερμοκρασιών είναι μία από τις αιτίες της μεγάλης σταθερότητας της στρατόσφαιρας και επιτρέπει μια κατανομή των αερίων σχεδόν αδιατάρακτη εξαιτίας της βαρύτητας.

Πάνω από τη στρατόσφαιρα εκτείνεται από τα 30-40 έως τα 80 χλμ. η μεσόσφαιρα. Στην περιοχή αυτή η θερμοκρασία έως το ύψος των 50-55 χλμ. ανεβαίνει και στη συνέχεια ελαττώνεται έως τα 80 χλμ. Στη μεσόσφαιρα έχουν μετρηθεί οι πιο χαμηλές θερμοκρασίες -90 οC. Πάνω από τη μεσόσφαιρα, η θερμοκρασία αρχίζει να ανέρχεται σημαντικά και βαθμιαία· αυτή η τελευταία περιοχή, που λέγεται θερμόσφαιρα (ιονόσφαιρα), αντιπροσωπεύει από θερμική άποψη το εξώτερο στρώμα της ατμόσφαιρας. Στη θερμόσφαιρα ο αέρας είναι πολύ αραιός που σημαίνει ότι υπάρχουν πολύ λιγότερα μόρια αέρα. Η θερμόσφαιρα είναι πολύ ευαίσθητη στις αχτίνες του ηλίου και μπορεί να φτάσει στους 1.500 °C ή και περισσότερο. Εδώ σχηματίζονται το Βόρειο και Νότιο Πολικό Σέλας (σε ύψος 100 χιλιόμετρα.). Σ’ αυτό το στρώμα μπαίνουν σε τροχιά γύρω από τη γη μας και οι διαστημικοί σταθμοί.